Skip to main

Cultureel Erfgoed Thesaurus (CHT)

Zoek in woordenlijst

Content taal

Concept information

objecten > bebouwde omgeving > landschapselementen > akkers > essen (bouwland)

Voorkeursterm

essen (bouwland)  

Type

  • CHT concept

Heeft breder begrip

heeft nauwer begrip

Alternatieve term

  • eng
  • engen
  • enk
  • enken
  • es (bouwland)
  • kouter
  • kouters
  • veld (bouwland)
  • velden (bouwland)

Toelichting

  • Een es is een aaneengesloten oud bouwlandgebied dat in gebruik is bij verschillende boeren.

Contributor

Auteur

hasConceptStatus

hasImage

hasLocationSpecification

  • Essen komen voor op de zandgronden, in het rivierengebied, op de löss en plaatselijk op de zeeklei voor. De term ‘es’ is een regionale benaming uit Drenthe, die in de vakliteratuur de algemene benaming voor dit verschijnsel is geworden. In Oost- en Midden-Nederland spreekt men van eng of enk, in de kustgebieden van geest of gaast, in Brabant van akker, in Limburg van veld en in Vlaanderen (en soms in Brabant) van kouter.

hasSource

hasSourceId

  • 653

hasSpecification

  • De kavelscheidingen op een es bestaan uit, nauwelijks zichtbare, greppels, grasstroken of grensstenen. Essen ontstonden in gebieden waarin slechts een deel van het grondgebied geschikt was om bouwland aan te leggen. Meestal liggen essen op de plek met de gunstigste grondwaterstand: op de stuwwallen liggen ze onderaan de helling, elders meestal op de hoogste plekken in het landschap. De aanleg van essen begon in de negende/tiende eeuw en houdt verband met de toen groeiende graanteelt.In de loop van de tijd is het grondbezit op de essen, onder meer door erfdeling, vaak zeer sterk versnipperd geraakt. Het ontbreken van heggen of houtwallen binnen de es (hoewel niet altijd het geval), maakt dat ze ondanks het versnipperde bezit, een grootschalige indruk bieden. Overigens zijn er vroeger wel vaak tijdelijke afscheidingen, zoals hekken, toegepast, bijvoorbeeld als vee na de oogst op de akkers mocht grazen.De es als geheel was omgeven door een houtwal, de eswal, die vee en wild van de akkers moest houden.Essen kunnen in omvang sterk uiteenlopen. Enerzijds bestaan zeer kleine essen, die in gebruik zijn bij slechts twee of drie boeren (als er maar één boer is, spreekt men van een kamp, hoewel ook de term éénmanses wel eens wordt gebruikt) tot bouwlandgebieden van duizenden hectares.Vooral in de lage zandgebieden zijn essen nu nog vaak in het landschap herkenbaar door hun hogere ligging. Deels wordt dit veroorzaakt doordat ze zich bevinden op de hogere delen van het landschap, zoals dekzandruggen. Daarbij zijn de oude bouwlanden op de zandgronden in de loop van de afgelopen eeuwen opgehoogd door het gebruik van plaggenmest: mest die was vermengd met heide- of grasplaggen, zand of bosstrooisel.

URI

https://data.cultureelerfgoed.nl/term/id/cht/13971aab-7a31-42bb-882c-cdc821152cec

Download dit concept:

RDF/XML TURTLE JSON-LD Gewijzigd 2019-03-12T09:22:35Z Gemaakt 2016-11-07T11:59:17Z2016-11-07T11:59:17Z