Skip to main

Zoek in woordenlijst

Content taal

Concept information

Voorkeursterm

dijken  

Type

  • CHT concept

Heeft breder begrip

Alternatieve term

  • dijk

Toelichting

  • Opgeworpen wallichaam, dat het land tegen het buitenwater (zee of rivier) moet beschermen of dat een droge passage door nat gebied mogelijk moet maken. (Thesaurus landschap)

hasConceptStatus

hasLocationSpecification

  • Dijken worden aangetroffen langs de kust en in de rivierengebieden. In Zeeland zijn de vijfzoden (binnendijken) bekend. De naam slaat vermoedelijk op de oorspronkelijke hoogte van deze middeleeuwse dijken. Schenkeldijken vormen de verbinding tussen deze en de waterkerende dijk. Een bandijk wordt hier en daar natte of groene dijk genoemd, de binnendijk wel droge dijk. Andere namen zijn achterdijk of schaardijk. Verder onderscheiden we de wakers, dromers en slapers, termen die slaan op de primaire, secundaire en tertiare functie van dijken. Inlaagdijken komen voor in Zeeland, West-Friesland en in het rivierengebied. Een inlaag wordt wel aangeduid als oplaag, uitlaag, karreveld, uitslag, kuip of vingerling. Doorgangsdijken komen verspreid over Nederland voor. (Thesaurus landschap)

hasReference

  • Gottschalk, M.K.E. (1969), De Zanddijk bij Egmond en zijn legenden. K.N.A.G. Geografisch Tijdschrift 3, pp. 111-117.
  • Hacquebord, L. en A.L. Hempenius (1990) Groninger dijken op Deltahoogte. Groningen.
  • Ven, G.P. van de (red.) (2003), Leefbaar laagland; geschiedenis van de waterbeheersing en landaanwinning in Nederland. Matrijs, Utrecht (5e druk). (Thesaurus landschap)

hasSpecification

  • De dijken in Nederland zijn waarschijnlijk vanaf ongeveer 1000 na Christus opgeworpen. Toch zijn ook in de Romeinse tijd al dijken aangelegd. Eerst gebeurde dat plaatselijk ter bescherming van een dorp, later omvangrijker, tot een gesloten stelsel van dijken ontstond. Zo werden rond 1200 de ringdijken om Oostergo en Westergo (Friesland) voltooid. Oorspronkelijk had iedere bewoner een dijkdeel in onderhoud (het zogenaamde verhoefslagen). Later werd de dijkzorg overgenomen door de waterschappen. Waar men dijkval en oeverafschuiving vreesde werd ter preventie een inlaagdijk gelegd: een dijk die aangelegd wordt achter een bestaand dijklichaam, waarvan men vreest die niet lang meer te kunnen houden. Het land tussen beide dijken wordt ook wel inlaag genoemd, of ‘calamiteuze polder’. Zo ontstond bijvoorbeeld op Schouwen de boogvormige kust. Sommige waterkerende dijken werden bandijken genoemd (vallend onder de ban van de rechtsheerlijkheid). Binnendijken staan bekend als slaperdijken of dromers. Zij dienen als bescherming bij doorbraak van de bandijk. In het uiterwaardengebied heet de bandijk wel winterdijk; voor de relatief hoge zomerwaterstanden treft men direct langs de rivier de lage zomerdijk aan. Het brede stuk land waarop de dijk rust, wordt aveling genoemd. De opritten van de boerderij naar de dijk heten in het rivierengebied oprel of stoep. Het dijktalud wordt soms rol genoemd. In de kustgebieden van Holland en op de Waddeneilanden liggen zogenaamde stuifdijken. Dit zijn dijken van zand die dienden om de verstuiving langs de kust vast te leggen. Het hele duingebied tussen De Hondsbossche Zeewering en Den Helder is bijvoorbeeld ontstaan door de aanleg van meerdere stuifdijken. Ook op de Waddeneilanden hebben zanddijken de eertijds los gelegen gebieden met elkaar verbonden. In de voormalige hoogveengebieden van Groningen, Friesland en Drenthe komen we leidijken tegen. Deze van turfplaggen gemaakte dijkjes dienden om het afstromende veenwater tegen te houden. Leidijken aan de oostgrens hadden bovendien een militaire functie: zij moesten het water vasthouden zodat de hoogvenen hun ontoegankelijkheid behielden. In verschillende delen van Nederland komen ‘doorgangsdijken’ voor, dijken die geen waterkerende functie hadden, maar slechts dienden als droge passage door een nat gebied. (Thesaurus landschap)

URI

https://data.cultureelerfgoed.nl/term/id/cht/c615eaa4-85a7-4f2b-9a96-02aa766e8331

Download dit concept:

RDF/XML TURTLE JSON-LD Gewijzigd 2019-01-11T15:18:12Z Gemaakt 2016-11-07T11:46:11Z2016-11-07T11:46:11Z