Skip to main

Cultureel Erfgoed Thesaurus (CHT)

Zoek in woordenlijst

Content taal

Concept information

objecten > bebouwde omgeving > landschapselementen > heggen

Voorkeursterm

heggen  

Type

  • CHT concept

Heeft breder begrip

heeft nauwer begrip

Alternatieve term

  • dörehek
  • haag
  • hagen
  • heg
  • houtrand
  • houtranden
  • omhaging
  • omhagingen

Toelichting

  • Hagen zijn houtige gewassen zo gesnoeid of geschoren dat ze direct boven de grond vertakken en een gesloten lijnvormig element vormen. Hagen kunnen een structurerende ruimtelijke functie hebben maar ook een praktische als omheining van een begraafplaats, dierenweide of moestuin. (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

Contributor

Auteur

hasConceptStatus

hasImage

hasLocationSpecification

  • Overal in Nederland worden heggen en hagen aangetroffen, vooral in de nabijheid van dorpen. Een aantal gebieden worden landschappelijk sterk bepaald door het voorkomen van heggen. Speciale aandacht verdienen de Maasheggen, speciaal gevlochten meidoornhagen (de stekels fungeren als prikkeldraad) en de scheerheggen van Zuid-Limburg, welke op een hoogte van een halve tot twee meter worden geknipt. Een bijzondere Limburgse benaming is dörehek. Langs de Gelderse IJssel komen ook enkele kleinere heggenlandschappen voor, zoals bij Voorste en Wilp. In Zeeland vinden we op Zuid-Beveland ten zuiden van Goes en op Walcheren nog restanten van de vroegere heggenlandschappen. Andere concentraties van heggen treffen we aan in Zuidoost Friesland, in de Langstraat en in de Achterhoek. Bijzonder is het heggenreservaat tussen Lelystad en Harderwijk, waar een aantal typisch Nederlandse heggen zijn aangelegd, zoals de Achterhoekse heg, de Maasheg en de Zeeuwse heg. (Thesaurus landschap)

hasSourceHolder

hasSpecification

  • Veelal worden de termen heg en haag door elkaar gebruikt, maar soms wordt met de term een heg vooral gedoeld voor de strak geschoren exemplaren, terwijl bij een haag meer gedacht wordt aan de vrij uitgroeiende elementen. Voor het gemak gebruiken we hieronder voor beide het woord heg. Oorspronkelijk dienden heggen als veekering. Om te voorkomen dat het vee uitbreekt en in de moestuin terechtkomt of in de boomgaard het fruit opeet, zijn afrasteringen nodig. Omdat afrasteringen met palen veel onderhoud vergen, schakelen veel boeren over op struiken. Door meidoorns te planten en de takken vervolgens door elkaar te vlechten creëren ze een dichte en doornige heg, de vlechtheg. Overigens, de rijke boeren gebruiken vanwege het aanzien beuken voor de haag. De meidoorns zijn namelijk gratis uit het land te halen, voor beuken moet je betalen. Om de begroeiing zo dicht mogelijk te maken, planten ze tussen de struiken vaak nog andere struiken en zelfs bomen, zoals braam, roos, sleedoorn, wilg, eik en es. Hierdoor groeien de heggen uit tot meer dan een veekering alleen. Ze bieden beschutting aan vee en gewas, ze zorgen, doordat de bomen worden geknot, voor gerief en brandhout en ze leveren vruchten als bramen en rozenbottels. Als in 1880 de, tot dan toe gemeenschappelijke, akker- en weidegronden worden opgedeeld, komt er een geweldige extra aanplant van heggen bij om de nieuw ontstane percelen van elkaar te scheiden. Hierdoor ontstaat er een dicht heggennetwerk. Langs de rivieren dienen de heggen bovendien om de waterstroom bij overstromingen te remmen en te verdelen, zodat het vruchtbare slib kan bezinken. Voor de aanleg van heggen en hagen kunnen verschillende diverse soorten struiken en bomen worden gebruikt. De keus hangt af van de functie van de heg of haag en natuurlijk van de grondsoort. Voor de haag zijn doorgaans de beuk, meidoorn en veldesdoorn geschikt. Voor de heg komen vooral meidoorn en sleedoorn in aanmerking. Een bijzondere beheervorm die de laatste tijd weer meer in zwang komt is het leggen van heggen. Het leggen is een onderhoudstechniek die eens in de 10-15 jaar moet worden toegepast. Struiken worden dan vlak boven de grond grotendeels doorgezaagd om ze vervolgens, zoals de naam zegt, ‘te leggen’. De een over de ander, als een rij dominostenen. Het resultaat is een rij stammen en takken, die het volgende seizoen uitgroeien tot een hecht, natuurlijk vlechtwerk. Vandaar dat in Nederland soms ook wel van vlechtheggen gesproken wordt, maar dat is feitelijk een andere techniek (zie hiervoor). Op verschillende plaatsen in Nederland zijn de laatste tijd sporen van gelegde heggen ontdekt. (Thesaurus landschap)

URI

https://data.cultureelerfgoed.nl/term/id/cht/1e423ccb-0539-4450-bbb8-3d0c058b7634

Download dit concept:

RDF/XML TURTLE JSON-LD Gemaakt 18-01-2017, Gewijzigd 22-03-2019